سلاح‌های شیمیایی در تاریخ جنگ‌ تحمیلی

سلاح‌ شیمیایی به شکل امروزی، نخستین در جنگ جهانی اول به طور گسترده به کار رفت. تلفات بي‌شمار در اين جنگ باعث بروز نگرانيهاي عميقي در سطح جهان گرديد و متعاقباً منجر به انعقاد يكي از معروفترين معاهدات بين‌المللي در خصوص كاربرد سلاحهاي شيميايي يعني "پروتکل 1925 ژنو" شد كه در آن كاربرد گازهاي خفه كننده، سمي يا ساير گازها و نيز شيوه‌هاي جنگ ميكروبي منع شده است. اکثر کشورهای جهان از جمله ایران و عراق این پروتکل را امضاء کردند. با این وجود، پروتكل ژنو داراي نواقصی بود، از جمله این که تنها ناظر به ممنوعيت «كاربرد» سلاحهاي شيميايي يا ميكروبي بود و «توسعه» ، «توليد» و «انباشت» اين سلاحها را منع نمي‌كرد.
جنگ جهانی دوم در حالی آغاز شد که هر دو طرف جنگ، دارای سلاح‌های شیمیایی بودند. اما به علل مختلف، هیچ یک از طرف‌های درگیری از سلاح‌های شیمیایی استفاده نکرد. به این ترتیب ساخت و انباشت این سلاح‌ها ادامه یافت، اما بعد از جنگ جهانی اول موردی موثق از استفاده از این سلاح‌ها گزارش نشد.
جنگ تحمیلی در سال 1359 آغاز شد و تا 1367 ادامه داشت. حداقل در 5 سال از هشت سال، جنگ، سلاح‌های شیمیایی توسط کشور عراق و علیه نظامیان و غیرنظامیان (هم ایرانی و هم عراقی) به کار رفت. نخستین حملات شیمیایی در سال 1362 روی داد. اما بیش‌ترین میزان حملات شیمیایی در دو سال پایانی جنگ بود.
در این جنگ طبق گزارش کمیسیون بازرسی و نظارت سازمان ملل متحد، دولت عراق در مجموع 1800 تن گاز خردل، 140  تن گاز تابون و 600 تن گاز سارین را به کار برد. به این ترتیب حدود 1 میلیون نفر از مردم کشورمان در معرض سلاح‌های شیمیایی قرار گرفتند، 100 هزار نفر به مراقبت‌های پزشکی نیاز داشتند و 75هزار نفر نیز هم‌چنان با عوارض طولانی مدت این سلاح دست و پنجه نرم می‌کنند.
بدنبال نزديك به 12 سال مذاكرات فشرده در "كنفرانس خلع سلاح" ، سرانجام متن نهائي كنوانسيون سلاح‌هاي شيميايي در سال 1992 آماده شد و در 13 ژانويه 1993 طي مراسمي در پاريس به امضاء نمایندگان 130 كشور جهان رسيد . این کنوانسیون در روز 29 آوريل 1997 رسماً لازم الاجرا گرديد.